اعتیاد به سیگار و بررسی ضرورت ترک سیگار:
مصرف سیگار و عوارض آن:
طبق برآوردهاي سازمان بهداشت جهانی (WHO)در هر ٨ ثانیه یک نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهد. نتایج تحقیقات حاکی از آن است چنانچه افراد در سنین نوجوانی شروع به مصرف سیگار کنند و مدت ٢٠ سال یا بیشتر مصرفشان را ادامه دهند بین ٢٠ تا ٢۵ سال زودتر از افرادی که به هیچ‌وجه در زندگی سیگار نکشیده‌اند، خواهند مرد.حدود يك ميليارد سيگاري در جهان وجود دارد كه سالانه 6 تريليون نخ ، سيگار مصرف مي‌كنند. سازمان بهداشت جهاني تخمين مي‌زند كه توتون هر ساله باعث مرگ 3 ميليون انسان مي‌شود.حدود 25 درصد نيكوتين استنشاق شده جذب و وارد جريان خون مي‌شود و به فاصلة 15 ثانيه وارد مغز مي‌گردد و به دنبال آن عوارض جسمی – روانی متعددی را ایجاد می کند.
عواقب مصرف سیگار:
تنها سرطان ریه یا بیماریهای قلبی پیامدهای استعمال دخانیات نیست بلکه مجموعه‌ای از مسایل و مشکلات بهداشتی در ارتباط با مصرف این ماده وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
◄بیماریهای قلبی:
استعمال دخانیات باعث افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون، افزایش گرفتگی عروق و در نهایت بروز حمله قلبی و سکته می‌شود.
◄فساد دندانها:
افراد سیگاری ۵/١ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض خطر از دست دادن زودرس دندانها هستند.
◄ضایعات شنوایی:
افراد سیگاری ٣ برابر بیش از افراد غیر سیگاری به عفونت گوش میانی دچار می‌شوند.
◄ پوکی استخوان:
منواکسید کربن یکی از اصلی‌ترین گازهای سمی در دود سیگار است، میل ترکیبی این گاز با خون، بسیار بالاتر از اکسیژن است. این گاز باعث کاهش قدرت عملکرد اکسیژن در خون افراد سیگاری می‌شود.
◄از دست دادن موها:
ریزش مو و طاسی در بین سیگاری ها بیش تر است. در ضمن ،دود سیگار در دراز مدت باعث کدورت مو می گردد. با تضعیف سیستم ایمنی ِافراد سیگاری ، بدن این افراد مستعد ابتلا به انواع بیماریها از جمله «لوپوس اریتماتوز» ( یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که در سیگاری ها شایع تر و پرعارضه تر است) می‌شود. این بیماری می‌تواند عامل از دست دادن موها، ایجاد زخم در دهان، جوش‌های روی صورت، سر و دست‌ها شود.
◄آب مروارید (کاتاراکت(:
افراد سیگاری ۴٠ درصد بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به آب مروارید، کدر شدن عدسی چشم و در نهایت نابینایی هستند.
◄آسیب استخوان:
استخوان‌های افراد سیگاری تراکم خود را از دست داده و به راحتی شکسته می‌شود . همینطور زمان جوش خوردن و ترمیم آنها پس از شکستگی تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند.
◄صورت سیگاری:
استعمال دخانیات باعث از بین بردن پروتئین‌های انعطاف دهنده پوست می‌شود. همچنین باعث تحلیل بردن ویتامین A و محدود کردن جریان خون در عروق پوست می‌گردد. به طور تقریبی نیمی از افرادی که به طور مرتب سیگار مصرف می کنند، در دراز مدت دچار چین و چروک های عمیق در صورت می شوند. این چهره ی خاص را «صورت سیگاری» می نامند. این افراد دارای صورتی کدر به همراه وجود خطوط و چروک واضح و مشخص در صورت هستند.
◄زخم معده:
استعمال دخانیات مقاومت معده را در برابر باکتریها پایین می‌آورد. همچنین باعث تضعیف معده در خنثی سازی اسید معده و مقاومت در برابر آن بعد از غذا خوردن و بر جا ماندن باقیمانده اسید در معده و در نتیجه تخریب دیواره آن می‌شود.زخم معده در افراد سیگاری به سختی درمان می‌شود و احتمال بهبودی آن تا زمانی که فرد به مصرف سیگار ادامه می دهد اندک است.
◄سرطان رحم و سقط جنین:
مصرف سیگار در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر زایمان نوزاد با وزن کم شود. سقط جنین در مادران سیگاری ٢ تا ٣ برابر بیشتر است.
◄تغییر شکل دادن سلولهای جنسی در مردان:
استعمال دخانیات باعث کاهش تعداد اسپرم و ناتوانی جنسی در این افراد می‌شود. ناباروری جنسی در مردان سیگاری نیز متداول‌تر از افراد غیر سیگاری است.
◄تغییر رنگ اجزای پوستی:
مصرف سیگار باعث تغییر رنگ ناخن ها به رنگ زرد و قهوه ای می شود که به نام (علامت نیکوتین ) معروف است. این تغییر رنگ که در مو و انگشتان هم ایجاد می شود ، به علت ماده قطران (تار) موجود در دخانیات است.
◄ سرطان:
بیش از ۴٠ عنصر سرطانزا در دود سیگار وجود دارد. احتمال ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری ٢٢ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری است.طبق تحقیقات بی شماری که انجام شده است در صورت ادامه مصرف سیگار و سایر دخانیات توسط افراد سیگاری، احتمال مبتلا شدن آنها به انواع سرطان‌های دیگر از قبیل سرطان دهان، غدد، بزاق و حلق ،سرطان بینی ، گلو ، مری ، حنجره ، معده ، کلیه ، لوزالمعده و… جود دارد.
سرطان پوست:
افراد سیگاری،2 برابر بیش تر از افراد غیر سیگاری دچار سرطان پوست می شوند. این مساله تاحدی مربوط به اثر مخرب سیگار روی سیستم ایمنی بدن می باشد .
مرگ عارضه اصلي استعمال دخانيات است. توتون كشنده‌ترين كارسينوژن ( عامل سرطان زا ) شناخته شده است
◄عوارض جانبي مسمومیت با نیکوتین :
- تهوع
- استفراغ
- ضعف
- رنگ‌پريدگي
- درد شكمي
- سرگيجه
- افزايش فشار خون
- لرزش
- تعريق
◄وابستگي به نيكوتين:
وابستگي به نيكوتين به سرعت ايجاد مي‌شود. علت آن احتمالاً فعال شدن سيستم دوپامينی (مدار ولع و پاداش ) در مغز است. علل ژنتيكي، عوامل اجتماعي و الگوبرداري نیز در این امر دخالت دارند.
◄ترك نيكوتين:
نشانه‌هاي ترك نيكوتين ممكن است طي 2 ساعت پس از كشيدن آخرين سيگار ظاهر شود، معمولاً در 24 تا 48 ساعت اول به اوج رسيده و ممكن است هفته‌ها پيدا كند.بهترین تصمیم برای ترک سیگار مراجعه به مراکز ترک اعتیاد و کمک گرفتن از متخصصین می باشد تا هم با دارودرمانی و هم روان درمانی فرد به بهترین نتیجه درمانی برسد .
◄علائم شايع ترک نیکوتین عبارتند از:
- ميل شديد براي نيكوتين
- تحريك‌پذيري
- بي‌خوابي
- كاهش ضربان قلب و فشار خون
- افزايش اشتها
- اشكال در تمركز
- بي‌قراري
◄پاسخ به سوالات شايع راجع به ترك سيگار:
¿من قدرت و توان ترك سيگار را خواهم داشت؟
- هر ساله تعداد زيادي از افراد سيگار را ترك مي‌كنند.
- ممکن است بار اول موفق نشوید ولي بسياري از افراد پس از چند بار تلاش موفق مي‌گردند.
¿آيا با قطع سيگار دچار افزايش وزن نخواهم شد؟
- همه افراد متعاقب قطع سيگار دچار افزايش وزن نخواهند شد.
- متوسط افزايش وزن حدود 4-2 كيلو است.
- فعلاً نياز به رژيم گرفتن نيست. بعد از آن که سیگارتان را ترک کردید، براي رژيم گرفتن فرصت داريد.
- ( ترک وابستگی به سیگار تا حدی از لحاظ روانی بر روی فرد خصوصا در هفته های اول تاثیرات منفی دارد و کنترل وسوسه ها باید صورت گیرد .مضاعف شدن رژیم می تواند این فشار روانی را چندین برابر کند ).
- مضرات سيگار خيلي بيشتر از مختصري اضافه وزن بدن مي‌باشد.
- مختصري اضافه وزن به ظاهر شما لطمه نخواهد زد ولي سيگار باعث زرد شدن دندانها، بوي بد تنفس، بوي بد لباس و سایر عوارض جسمی ذکر شده مي‌شود.
¿در مورد بي‌خوابي بعد از قطع مصرف سیگار چه بايد كرد؟
- برخي از افراد اختلال خواب را پس از ترك سيگار ذكر مي‌كنند كه طي3-2 هفته از بين مي‌رود.
¿حالا كه سيگار را ترك كرده‌ام مي‌توانم گاه‌گاهي يك سيگار بكشم؟
- خیر، دراين صورت به احتمال زياد وابستگي به سيگار عود خواهد كرد.
¿آيا آثار سيگار بر بدن از بين خواهد رفت؟
- برخي آسيبها دا‍‍ئمي هستند، ولي بعضی آسيبها قابل برگشت هستند.
جدول اجزاء وابستگي به سيگار در ارتباط با مفاهيم باليني و مداخلات:
| روش درمان | ارتباط باليني | اجزاء اعتيادي |
| 1) آموزش پيش‌بيني، تعديل و اجتناب از فعاليتهاي مرتبط با مصرف سيگار. 2) آموزش راهبرد‌هاي شناختي-رفتاري براي كاهش اضطرار و ولع. 3) رفتارهاي جايگزين مانند جويدن آدامس، خلال كردن دندان يا نوشيدن آب. | سيگار كشيدن همراه با فعاليتها و محرك‌هايي است كه اضطرار ايجاد مي‌كند، ممكن است مصرف سيگار هنگاميكه فرد فعاليتهاي مرتبط با سيگار كشيدن را انجام مي‌دهد عود كند (مانند مكالمه با تلفن، رانندگي…) | عادت (سيگار كشيدن متعاقب ِفعاليتهاي روزمره) |
| 1) تعيين و تشويق راههاي جايگزين براي لذت بردن (مانند ورزش) 2) پيش‌بيني و آمادگي براي موقعيت‌هاي لذت‌بخش مخاطره‌آميز. | احساس لذت (مثلاً متعاقب غذا خوردن در ميهماني). ممكن است احساس اضطرار براي بيشتر كردن لذت از طريق سيگار كشيدن رخ دهد. حدود 25% از موارد عود هنگامي كه فرد شاد است اتفاق مي‌افتد. | لذت |
| 1) آموزش مقابله با استرس 2) رژيم غذايي و ورزش 3) راهبرد‌هاي شناختي-رفتاري براي مقابله با خلق منفي (شامل Relaxation و استفاده از حمايت‌هاي اجتماعي و محیطی) | خلق منفي ناشي از استرس يا علائم ترك به سرعت با مصرف سيگار بهبود مي‌يابد. ولع ممكن است به دليل علائم ترك يا استرس‌هاي زندگي افزايش يابد و با مصرف سيگار به سرعت از بين مي‌رود. افزايش وزن يك فاكتور مهم است كه ممكن است باعث عود شود. حدود 65 درصد از موارد ِعود هنگامي كه فرد، غمگين ، عصباني و يا مضطرب است رخ مي دهد. | خود درماني (مصرف سيگار براي كاهش علائم فيزيكي و خلق منفي) |
دکتر اسماعیلی – دکترای مطالعات اعتیاد
اعتیاد به سیگار و بررسی ضرورت ترک سیگار:
مصرف سیگار و عوارض آن:
طبق برآوردهاي سازمان بهداشت جهانی (WHO)در هر ٨ ثانیه یک نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهد. نتایج تحقیقات حاکی از آن است چنانچه افراد در سنین نوجوانی شروع به مصرف سیگار کنند و مدت ٢٠ سال یا بیشتر مصرفشان را ادامه دهند بین ٢٠ تا ٢۵ سال زودتر از افرادی که به هیچ‌وجه در زندگی سیگار نکشیده‌اند، خواهند مرد.حدود يك ميليارد سيگاري در جهان وجود دارد كه سالانه 6 تريليون نخ ، سيگار مصرف مي‌كنند. سازمان بهداشت جهاني تخمين مي‌زند كه توتون هر ساله باعث مرگ 3 ميليون انسان مي‌شود.حدود 25 درصد نيكوتين استنشاق شده جذب و وارد جريان خون مي‌شود و به فاصلة 15 ثانيه وارد مغز مي‌گردد و به دنبال آن عوارض جسمی – روانی متعددی را ایجاد می کند.
عواقب مصرف سیگار:
تنها سرطان ریه یا بیماریهای قلبی پیامدهای استعمال دخانیات نیست بلکه مجموعه‌ای از مسایل و مشکلات بهداشتی در ارتباط با مصرف این ماده وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
◄بیماریهای قلبی:
استعمال دخانیات باعث افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون، افزایش گرفتگی عروق و در نهایت بروز حمله قلبی و سکته می‌شود.
◄فساد دندانها:
افراد سیگاری ۵/١ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض خطر از دست دادن زودرس دندانها هستند.
◄ضایعات شنوایی:
افراد سیگاری ٣ برابر بیش از افراد غیر سیگاری به عفونت گوش میانی دچار می‌شوند.
◄ پوکی استخوان:
منواکسید کربن یکی از اصلی‌ترین گازهای سمی در دود سیگار است، میل ترکیبی این گاز با خون، بسیار بالاتر از اکسیژن است. این گاز باعث کاهش قدرت عملکرد اکسیژن در خون افراد سیگاری می‌شود.
◄از دست دادن موها:
ریزش مو و طاسی در بین سیگاری ها بیش تر است. در ضمن ،دود سیگار در دراز مدت باعث کدورت مو می گردد. با تضعیف سیستم ایمنی ِافراد سیگاری ، بدن این افراد مستعد ابتلا به انواع بیماریها از جمله «لوپوس اریتماتوز» ( یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که در سیگاری ها شایع تر و پرعارضه تر است) می‌شود. این بیماری می‌تواند عامل از دست دادن موها، ایجاد زخم در دهان، جوش‌های روی صورت، سر و دست‌ها شود.
◄آب مروارید (کاتاراکت(:
افراد سیگاری ۴٠ درصد بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به آب مروارید، کدر شدن عدسی چشم و در نهایت نابینایی هستند.
◄آسیب استخوان:
استخوان‌های افراد سیگاری تراکم خود را از دست داده و به راحتی شکسته می‌شود . همینطور زمان جوش خوردن و ترمیم آنها پس از شکستگی تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند.
◄صورت سیگاری: استعمال دخانیات باعث از بین بردن پروتئین‌های انعطاف دهنده پوست می‌شود. همچنین باعث تحلیل بردن ویتامین A و محدود کردن جریان خون در عروق پوست می‌گردد. به طور تقریبی نیمی از افرادی که به طور مرتب سیگار مصرف می کنند، در دراز مدت دچار چین و چروک های عمیق در صورت می شوند. این چهره ی خاص را «صورت سیگاری» می نامند. این افراد دارای صورتی کدر به همراه وجود خطوط و چروک واضح و مشخص در صورت هستند.
◄زخم معده:
استعمال دخانیات مقاومت معده را در برابر باکتریها پایین می‌آورد. همچنین باعث تضعیف معده در خنثی سازی اسید معده و مقاومت در برابر آن بعد از غذا خوردن و بر جا ماندن باقیمانده اسید در معده و در نتیجه تخریب دیواره آن می‌شود.زخم معده در افراد سیگاری به سختی درمان می‌شود و احتمال بهبودی آن تا زمانی که فرد به مصرف سیگار ادامه می دهد اندک است.
◄سرطان رحم و سقط جنین:
مصرف سیگار در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر زایمان نوزاد با وزن کم شود. سقط جنین در مادران سیگاری ٢ تا ٣ برابر بیشتر است.
◄تغییر شکل دادن سلولهای جنسی در مردان:
استعمال دخانیات باعث کاهش تعداد اسپرم و ناتوانی جنسی در این افراد می‌شود. ناباروری جنسی در مردان سیگاری نیز متداول‌تر از افراد غیر سیگاری است.
◄تغییر رنگ اجزای پوستی: مصرف سیگار باعث تغییر رنگ ناخن ها به رنگ زرد و قهوه ای می شود که به نام (علامت نیکوتین ) معروف است. این تغییر رنگ که در مو و انگشتان هم ایجاد می شود ، به علت ماده قطران (تار) موجود در دخانیات است.
◄ سرطان:
بیش از ۴٠ عنصر سرطانزا در دود سیگار وجود دارد. احتمال ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری ٢٢ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری است.طبق تحقیقات بی شماری که انجام شده است در صورت ادامه مصرف سیگار و سایر دخانیات توسط افراد سیگاری، احتمال مبتلا شدن آنها به انواع سرطان‌های دیگر از قبیل سرطان دهان، غدد، بزاق و حلق ،سرطان بینی ، گلو ، مری ، حنجره ، معده ، کلیه ، لوزالمعده و… جود دارد.
سرطان پوست: افراد سیگاری،2 برابر بیش تر از افراد غیر سیگاری دچار سرطان پوست می شوند. این مساله تاحدی مربوط به اثر مخرب سیگار روی سیستم ایمنی بدن می باشد .
مرگ عارضه اصلي استعمال دخانيات است. توتون كشنده‌ترين كارسينوژن ( عامل سرطان زا ) شناخته شده است
◄عوارض جانبي مسمومیت با نیکوتین :
- تهوع
- استفراغ
- ضعف
- رنگ‌پريدگي
- درد شكمي
- سرگيجه
- افزايش فشار خون
- لرزش
- تعريق
◄وابستگي به نيكوتين:
وابستگي به نيكوتين به سرعت ايجاد مي‌شود. علت آن احتمالاً فعال شدن سيستم دوپامينی (مدار ولع و پاداش ) در مغز است. علل ژنتيكي، عوامل اجتماعي و الگوبرداري نیز در این امر دخالت دارند.
◄ترك نيكوتين:
نشانه‌هاي ترك نيكوتين ممكن است طي 2 ساعت پس از كشيدن آخرين سيگار ظاهر شود، معمولاً در 24 تا 48 ساعت اول به اوج رسيده و ممكن است هفته‌ها پيدا كند.بهترین تصمیم برای ترک سیگار مراجعه به مراکز ترک اعتیاد و کمک گرفتن از متخصصین می باشد تا هم با دارودرمانی و هم روان درمانی فرد به بهترین نتیجه درمانی برسد .
◄علائم شايع ترک نیکوتین عبارتند از:
- ميل شديد براي نيكوتين
- تحريك‌پذيري
- بي‌خوابي
- كاهش ضربان قلب و فشار خون
- افزايش اشتها
- اشكال در تمركز
- بي‌قراري
◄پاسخ به سوالات شايع راجع به ترك سيگار:
¿من قدرت و توان ترك سيگار را خواهم داشت؟
- هر ساله تعداد زيادي از افراد سيگار را ترك مي‌كنند.
- ممکن است بار اول موفق نشوید ولي بسياري از افراد پس از چند بار تلاش موفق مي‌گردند.
¿آيا با قطع سيگار دچار افزايش وزن نخواهم شد؟
- همه افراد متعاقب قطع سيگار دچار افزايش وزن نخواهند شد.
- متوسط افزايش وزن حدود 4-2 كيلو است.
- فعلاً نياز به رژيم گرفتن نيست. بعد از آن که سیگارتان را ترک کردید، براي رژيم گرفتن فرصت داريد.
- ( ترک وابستگی به سیگار تا حدی از لحاظ روانی بر روی فرد خصوصا در هفته های اول تاثیرات منفی دارد و کنترل وسوسه ها باید صورت گیرد .مضاعف شدن رژیم می تواند این فشار روانی را چندین برابر کند ).
- مضرات سيگار خيلي بيشتر از مختصري اضافه وزن بدن مي‌باشد.
- مختصري اضافه وزن به ظاهر شما لطمه نخواهد زد ولي سيگار باعث زرد شدن دندانها، بوي بد تنفس، بوي بد لباس و سایر عوارض جسمی ذکر شده مي‌شود.
¿در مورد بي‌خوابي بعد از قطع مصرف سیگار چه بايد كرد؟
- برخي از افراد اختلال خواب را پس از ترك سيگار ذكر مي‌كنند كه طي3-2 هفته از بين مي‌رود.
¿حالا كه سيگار را ترك كرده‌ام مي‌توانم گاه‌گاهي يك سيگار بكشم؟
- خیر، دراين صورت به احتمال زياد وابستگي به سيگار عود خواهد كرد.
¿آيا آثار سيگار بر بدن از بين خواهد رفت؟
- برخي آسيبها دا‍‍ئمي هستند، ولي بعضی آسيبها قابل برگشت هستند.
جدول اجزاء وابستگي به سيگار در ارتباط با مفاهيم باليني و مداخلات:
| روش درمان | ارتباط باليني | اجزاء اعتيادي |
| 1) آموزش پيش‌بيني، تعديل و اجتناب از فعاليتهاي مرتبط با مصرف سيگار. 2) آموزش راهبرد‌هاي شناختي-رفتاري براي كاهش اضطرار و ولع. 3) رفتارهاي جايگزين مانند جويدن آدامس، خلال كردن دندان يا نوشيدن آب. | سيگار كشيدن همراه با فعاليتها و محرك‌هايي است كه اضطرار ايجاد مي‌كند، ممكن است مصرف سيگار هنگاميكه فرد فعاليتهاي مرتبط با سيگار كشيدن را انجام مي‌دهد عود كند (مانند مكالمه با تلفن، رانندگي…) | عادت (سيگار كشيدن متعاقب ِفعاليتهاي روزمره) |
| 1) تعيين و تشويق راههاي جايگزين براي لذت بردن (مانند ورزش) 2) پيش‌بيني و آمادگي براي موقعيت‌هاي لذت‌بخش مخاطره‌آميز. | احساس لذت (مثلاً متعاقب غذا خوردن در ميهماني). ممكن است احساس اضطرار براي بيشتر كردن لذت از طريق سيگار كشيدن رخ دهد. حدود 25% از موارد عود هنگامي كه فرد شاد است اتفاق مي‌افتد. | لذت |
| 1) آموزش مقابله با استرس 2) رژيم غذايي و ورزش 3) راهبرد‌هاي شناختي-رفتاري براي مقابله با خلق منفي (شامل Relaxation و استفاده از حمايت‌هاي اجتماعي و محیطی) | خلق منفي ناشي از استرس يا علائم ترك به سرعت با مصرف سيگار بهبود مي‌يابد. ولع ممكن است به دليل علائم ترك يا استرس‌هاي زندگي افزايش يابد و با مصرف سيگار به سرعت از بين مي‌رود. افزايش وزن يك فاكتور مهم است كه ممكن است باعث عود شود. حدود 65 درصد از موارد ِعود هنگامي كه فرد، غمگين ، عصباني و يا مضطرب است رخ مي دهد. | خود درماني (مصرف سيگار براي كاهش علائم فيزيكي و خلق منفي) |
دکتر اسماعیلی – دکترای مطالعات اعتیاد