اعتیاد در دوران بارداری

اعتیاد در دوران بارداری: (اثر مواد مخدر ، محرک و الکل بر جنین و بررسی روش های درمان ِاعتیاد در زنان باردار).

اعتیاد در دوران بارداری

بارداری مرحله‌ای هیجان‌انگیز از دوران زندگی هر زنی است. اعتیاد و مشکلات روانی ، ایمنی و سلامتی مادر و جنین را به خطر می‌اندازد. مادر در زمان بارداری علاوه بر سلامت خود، باید به فکر سلامت جنین در رحمش نیز باشد. اعتیاد نیز مانند هر بیماری دیگری باعث بروز یک سری عوارض جدی برای مادر و نوزاد می شود. مصرف مواد غیرقانونی در زنان یکی از بزرگترین مشکلات بهداشت و سلامت است که در طول این سال ها شیوع بیشتری نیز داشته است و سبب بی نظمی در سیکل ماهیانه و سبک زندگی فرد می شود و احتمال ایجاد  بارداری های ناخواسته را بالا می برد . سوء مصرف مواد مخدر یا نوشیدن مشروبات الکلی در دوران بارداری عوارض متعددی را هم برای مادر و هم برای نوزاد به وجود می‌آورد. هر مادری موظف است که با دوری از مواد مخدر و مشروبات الکلی بهترین مراقبت را از فرزندش، به عمل بیاورد. افزایش احتمال مرده‌زایی و سقط جنین و زایمان زودرس نمونه هایی از خطراتی هستند که زنان باردار را تهدید می‌کنند .

سقط جنین و مرده‌زایی

سقط جنین به مرگ نوزاد قبل از هفته بیست و چهارم بارداری اشاره دارد. حدود ۱۵ ـ ۱۰ درصد از بارداری‌ها به سقط جنین می‌انجامد. سقط جنین پی‌آمد عارضه‌های مختلفی مانند اختلال‌های کروموزومی، عفونت، بیماری‌های گوناگون، سوءمصرف الکل یا مواد مخدر و اختلال‌های تغذیه‌ای است.

مرده‌زایی به حالتی گفته می‌شود که نوزاد بدون کوچکترین نشانه‌ای از حیات پس از هفته بیست و چهارم متولد شود، شایع‌ترین علت مرده‌زایی ناهنجاری‌های جفت است، البته کشیدن سیگار و مصرف مواد مخدر و الکل نیز باعث مرده‌زایی می‌شود.

وضع حمل و زایمان زودرس

نوزاد نارس نوزادی است که قبل از هفته سی و هفتم یا حدوداً سه هفته قبل از موعد زایمان متولد می‌شود. زایمان زودرس معمولاً نتیجه ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری قلبی، ناراحتی کلیه یا اعتیاد به مواد مخدر است. نوزادان نارس با مشکلات تنفسی دست و پنجه نرم می‌کنند. اندام‌های حیاتی نوزاد نارس به حد کافی رشد نکرده است و نوزاد معمولاً تا چند هفته یا چند ماه به مراقبتهای پزشکی ویژه نیاز دارد.

عوارض اعتیاد در دوران بارداری مادر

مصرف هر نوع ماده مخدر و مشروبات الکلی در دوران بارداری برای جنین خطرناک است و می تواند باعث بروز اختلالات متعددی شود، که نوع این اختلال با توجه به نوع ماده مصرفی و اثرگذاری آن متفاوت است که در ادامه به انواعی از آن ها اشاره می شود.

مصرف الکل در دوران بارداری

مصرف الکل در دوران بارداری، حتی به مقدار کم برای جنین مضر است. اعتیاد به الکل احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد و مشکلات متعددی چون سندرم الکل جنینی را ایجاد می کند . این سندرم باعث بروز ناهنجاری‌های صورت، کمبود رشد و مشکلات سیستم عصبی مرکزی می‌شود. کودکان مبتلا به سندرم جنین الکلی با ناتوانایی‌های یادگیری، اختلال‌های توجه و دیگر ناتوانایی‌های جسمی مانند مشکلات شنوایی و بینایی مواجه می‌شوند. مصرف الکل کاملاً در دوران بارداری ممنوع است و نوشیدن  هرمقدار از مشروبات الکلی در این زمان سلامت جنین را به خطر می اندازد.

مصرف سیگار در دوران بارداری

سیگار حاوی مواد شیمیایی مضری است که به مغزِ جنینِ در حال رشد، آسیب می‌زند و میزان اکسیژنی را که جنین دریافت می‌کند کاهش می‌دهد. جنینی که  در معرض قطران، نیکوتین و مونو اکسید کربن موجود در دود سیگار قرار می گیرد به عوارض متعددی همچون مشکلات تنفسی، فلج مغزی و اختلال‌های بینایی و شنوایی دچار می گردد. باید به این نکته توجه داشت که حتی قرار داشتن در فضایی که دیگران در آن سیگار می‌کشند نیز منجر به وارد شدن صدماتی به جنین می شود: از جمله  باعث کم شدن وزن نوزاد هنگام تولد، افزایش احتمال بروز ناراحتی‌های تنفسی، سندرم مرگ ناگهانی نوزاد  و… می‌شود. کشیدن سیگار در اوایل بارداری، احتمال بروز نقص‌های مادرزادی قلب، مانند نقص دیواره بطنی (سوراخ بودن دیواره بین دهلیزهای چپ و راست) را در نوزادان افزایش می‌دهد. متاسفانه اکثر نوزدان دچار نقص‌های مادرزادی قلب ،پیش از رسیدن به یک سالگی از دنیا می‌روند. نوزادانی که زنده می‌مانند، غالباً باید مدت‌ زیادی در بیمارستان بستری شوند و گاها باید جراحی‌های متعددی را تحمل کنند و با ناتوانایی‌های مادام‌العمر کنار بیایند. مادری که سیگار می‌کشد، باید منتظر وزن پایین نوزاد، زایمان زودرس و لب شکری شدن(شکاف لب و کام) نوزادش باشد.

مصرف تریاک و مشتقات آن در دوران بارداری

چنانچه مادر در دوران بارداری هروئین ، تریاک و مشتقات آن، از قبیل اکسی کدون، هیدروکدون یا کدئین مصرف کند، فرزندش تقریباً همواره با سندرم پرهیز نوزادی و با علائم محرومیت از مواد به دنیا می‌آید( این سندرم باعث تحریک‌پذیری، گریه شدید، مشکلات تنفسی، گوارشی و تغذیه‌ای در نوزادان می‌شود و  نیاز به درمان ویژه و سریع دارد). به علاوه درصد شیوع سندرم مرگ ناگهانی نیز در میان این نوزادان بالا است. البته زنان باردار نباید مصرف این مخدرها را ناگهان ترک کنند، چون ترک ناگهانی، بروز علائم شدید محرومیت از مواد را ، برای مادر و نوزاد به دنبال دارد و باعث زایمان زودرس می‌شود. در این موارد پزشک برای خانم باردار داروی متادون را تجویز می کند تا از بروز علائم ذکر شده در نوزاد و مادر جلوگیری شود . دوز درمانی دارو حتما باید با در نظر گرفتن شرایط خانم باردار، توسط پزشک مشخص شود.

مصرف ماری‌ جوانا در دوران بارداری

برخلاف آنچه که عموم مردم تصور می‌کنند، ماری جوانا بی‌ضرر نیست و مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است. مصرف ماری جوانا احتمال نقص‌های رشدی، زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد در هنگام تولد را افزایش می‌دهد.مصرف ماری جوانا در دوران بارداری عوارضی چون فقدان توجه، اختلال در مهارت‌های تصمیم‌گیری و عملکرد ضعیف را به دنبال دارد.

مصرف متامفتامین ( شیشه ) در دوران بارداری

قرار گرفتن جنین در معرض متامفتامین عوارض بلندمدتی همچون اختلال در مهارت‌های شناختی را ایجاد می‌کند. ناراحتی‌های روانی و ذهنی شامل افسردگی شدید، اضطراب و گوشه‌گیری در کودکانی گزارش شده است که در رحم مادر در معرض متامفتامین قرار گرفته‌اند. مشکلاتی همچون فشار خون بالا، جدا شدن جفت و زایمان زودرس در میان بانوانی که در دوران بارداری متامفتامین مصرف می‌کنند، شیوع بالاتری دارد.

مصرف کوکائین در دوران بارداری

کوکائین باعث منقبض شدن رحم می‌شود، در نتیجه خونریزی شروع می‌شود و زایمان زودتر از موعد مقرر انجام می‌شود. این کودکان با اختلالات یادگیری، مشکلات حافظه و توجه روبرو خواهند شد.

مصرف انواع مسکن در دوران بارداری

مصرف مسکن در دوران بارداری، می تواند به جنین در حال رشد آسیب بزند. رسیدن مسکن‌های مخدر به جنین احتمال جمع شدن مایع در مغز نوزاد، نقص‌های دیواره شکم، آب سیاه (گلوکوم) و نقص‌های مادرزادی قلبی را افزایش می‌دهد.بنابراین یک خانم باردار باید از مصرف هر گونه دارو بدون تجویز پزشک اکیدا خودداری کند.

درمان اعتیاد در دوران بارداری

به صورت بستری و درمان سرپایی می باشد .

بستری

روش بستری شدیدترین درمان ترک اعتیاد است و بیمار تحت نظارت و مراقبت 24 ساعته قرار دارد. درمان بستری با توجه  به شرایط بیمار و تجویز پزشک چند روز، چند هفته یا چند ماه به طول می‌انجامد، در این مدت مواد از بدن بیمار بیرون می‌رود و سلامتی مادر و نوزاد ارتقاء می‌یابد.

سرپایی

روش سرپایی شامل تمامی برنامه‌های لازم برای ترک اعتیاد در دوران بارداری در منزل می‌باشد. ترک اعتیادِ سرپایی، درمانی با شدت کمتر و مناسب افرادی است که از حمایتهای لازم برخوردار هستند .

در هر دو روش ترک اعتیاد( سرپایی و بستری )در دوران بارداری، استفاده از دارودرمانی  و بهره‌گیری از تکنیک‌های روانشناختی زیر مطرح می باشد.

•  مصاحبه انگیزش:  درمانگران  با ارائه روش های تقویت انگیزه  بیمار را برای ایجاد این تغییر مثبت ( درمان ) آماده می کنند.
•  رفتاردرمانی شناختی: این روش به تشخیص افکار، احساسات و رفتارهایی می‌پردازد که پیش از فراگیری مهارت‌های حل مسئله برای تغییر الگوهای قدیمی، به سوء مصرف مواد منجر شده است .
• درمان دارویی موث

متادون، دارویی است که برای کاهش میل به مصرف مواد و درمان اعتیاد به مواد مخدر در کنار رفتار درمانی و مراقبت ویژه در دوران بارداری تجویز می‌شود تا مادر و نوزاد کمتر آسیب ببینند.

درمان نگهدارنده با متادون چه فوایدی به همراه دارد

1. کاهش ریسک ابتلا به ایدز و هپاتیت.
2. کاهش عوارض جسمی ِمادر قبل و حین زایمان و داشتن نوزادی سالم تر.
3. بهبود وضعیت تغذیه یِ مادر که در نتیجه منجر به وزن مناسب نوزاد در زمان تولد می شود.

بیمار باردار برای شروع درمان با متادون بهتر است در صورت امکان در بیمارستان بستری شود.دوز دارو با توجه به میزان ماده مصرفی، سال های مصرف، تخریب ایجاد شده و…برای افراد مختلف متفاوت می باشد و دوز دارو با نظر پزشک درمانگر اعتیاد مشخص می شود. یکی از مسائل مهمی که باید به آن توجه شود تعدیل دارو با شروع سه ماهه ی سوم بارداری است . متابولیسم متادون در طول بارداری افزایش می یابد که علت آن اثر پروژسترون افزایش یافته بر آنزیم کبدی است که در این زمان طبق تجویز پزشک با افزایش میزان دوز دارو می توان علائم ترک را مهار کرد.همچنین این مورد که دارو در یک یا چند وعده باید استفاده شود را پزشک مشخص می کند. اما پژوهش ها حاکی از آن است که مصرف متادون در دوزهای منقسم در بارداری نتایج بهتر و موثرتری دارد و سبب کاهش وسوسه ی سایر مواد می شود.قابل ذکر است که مادر در زمان شیردهی می تواند متادون را مصرف کند و خطری برای نوزاد وجود ندارد و ادامه ی مصرف متادون ِ مادر می تواند باعث کاهش شدت و مدت سندرم محرومیت نوزاد شود.

سحر اسماعیلی : روانشناس – دکتری مطالعات اعتیاد