عوامل تسهیل کننده در ترک اعتیاد با حمایت های اجتماعی و خانوادگی

وابستگي به مواد، از مهم‌ترين مشکلات عصر حاضر است كه گسترش جهاني پيداكرده است و گزارش سالانه سازمان بهداشت جهاني در سال 2015 نشان  مي‌دهد كه در دنيا حدود 200 ميليون نفر معتاد به مواد افيوني وجود دارد و هرروز به شمار قربانيان مصرف‌كنندگان مواد افزوده مي شود.

مصرف مواد و وابستگی به آن آسيب‌هاي جدي اجتماعي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و بهداشتي بر جوامع وارد مي‌سازد كه از جمله مي‌توان به بيماري‌هاي جسماني واگيرداري مانند هپاتيت، ايدز و بيماري‌هاي رواني- اجتماعي ازدياد جرائم مرتبط با اعتياد مثل سرقت، قتل، خودسوزي، بيکاري، خشونت خانوادگي، كودك‌آزاري، افزايش آمار طلاق و افت تحصيلي فرزندان خانواده معتاد اشاره نمود. اعتياد به مواد مخدر و محرک بيماري رواني عودكننده و مزمني است كه با اختلالات انگيزشي شديد و از دست دادن تسلط رفتاري همراه است. عوامل مختلف اجتماعي،آموزشي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي، رواني، يا فيزيکي مي‌تواند در ايجاد اعتياد مؤثر باشد. يکي از جنبه‌هاي مهم بیماری اعتياد بازگشت به مصرف ماده مصرفی پس از دوره‌اي از قطع مصرف آن است. به همين دليل برخي از متخصصان از لفظ ( اختلال مزمن و عودكننده) براي توصيف اعتياد استفاده مي‌كنند. اكنون اين سؤال مطرح است كه چرا باوجود اراده بر ترك اعتياد و موفقيت‌آميز بودن آن، باز هم بازگشت و عود در ترك اعتياد وجود دارد؟ برخي با رويکرد فشارهاي ساختاري آن را نتيجه ادامه شرايطي در جامعه مي‌دانند كه باعث ارتکاب اوليه اعتياد شده و بعد از ترك اعتياد و خروج از آن هنوز ادامه دارد و به عواملي مانند فقر، بيکاري، بي‌نظمي يا آشفتگي اجتماعي و امثال آن اشاره مي‌كنند. بنابراین تلاش براي درمان و پيشگيري از مصرف دوباره مواد از طريق اعمال مجازات سخت‌گيرانه برای مصرف‌كنندگان مواد موفق نخواهد بود، زيرا اين رويکردها تغييرات عصب شناختي را كه در اثر مصرف مواد، بر روي مسيرهاي عصبي انگيزش ايجاد مي‌كنند در نظر نمي‌گيرند. هدف درمان اعتياد اين است كه فرد بتوانند مصرف مواد خود را قطع نموده، به سبک زندگي عاري از مواد بازگشته و كاركرد خود را در خانواده، محل كار و اجتماع به دست آورد. اعتياد قابل درمان است ولي درمان آن ساده نيست و ضرورت توجه به همه ی جنبه‌ها را به صورت همزمان مي‌طلبد.

عوامل تاثیر‌گذار در تسهیل ترک اعتیاد که می‌توان به آنها اشاره کرد:

  • مشاركت فعال بيمار و خانواده بيمار:

موجب ارتقاء احساس تعلق و مسئوليت‌پذيري، تغيير در رفتار فرد و ارتقاء كيفيت و استفاده از خدمات سلامت می شود.

  • مداخلات معطوف به اجتماع:

مي‌تواند حمايت اجتماع را براي افرادي كه مشکلات مصرف مواد دارند افزايش و ديدگاه حمايت‌كننده عمومي و سياست‌هاي بهداشتي را ارتقاء دهد. اطلاع‌رساني و توانمندسازي اجتماع مي‌تواند به كاهش تبعيض و طرد اجتماعي كمک نمايد. انگ‌زدايي از افراد مبتلا در بهبود، دسترسي به درمان و بازگشت مجدد به جامعه نقش اساسي دارد.

  • پيوندها:

ايجاد پيوند ميان خدمات درمان وابستگي به مواد و خدمات بيمارستانی مثل بخش‌هاي اورژانس و خدمات اجتماعي تخصصي مثل اسکان، آموزش شغلي و كاريابي نقش كليدي دارد.

  • سازمان‌هاي غيردولتي:

مي‌توانند نقش قابل توجهي در تأمين خدمات براي بيماران وابسته به مواد ، هماهنگ با نظام سلامت عمومي بازي كنند. آن‌ها مي توانند خصوصاً در فرايند ارتقاء درمان و تسهيل بازتواني و بازگشت مجدد به اجتماع كمک كننده باشند.

نویسنده: زیبا پاشایی – کارشناس ارشد روان شناسی